Schilderij op hout Scheut: Kruisiging van Scheut (ca. 1455)

De Kruisiging van Scheut (ca. 1455) is een gehavend paneel. Koning Filips II kocht het in 1555 in het kartuizerklooster van Scheut nabij Brussel. De kartuizers noteerden bij de verkoop dat dit werk een schenking van Rogier van der Weyden was. Rogier had persoonlijke banden met de orde. Zijn zoon Cornelis [van der Weyden] was sinds 1449 kartuizer in het klooster van Herne. De prior van dat klooster werd vervolgens prior van de nieuwe vestiging van Scheut, gebouwd om een miraculeus Onze-Lieve-Vrouwe-beeldje te eren. Hier zien we dus een werk dat Van der Weyden uit eigen beweging en volledig naar eigen zin geschilderd heeft. Daaruit zouden we kunnen afleiden dat hij graag werkte op groot formaat: dit zijn de enige levensgrote figuren in heel zijn bewaarde oeuvre. In vereenstemming met het ascetische karakter van de Kartuizerorde is alles hier herleid tot de essentie: Christus lijdend aan het kruis, voor een rood doek dat in veertig vierkanten geplooid is en bovenaan een baldakijn vormt. Het regelmatige plooienraster contratseert op een wrede manier met de details van de fysieke marteling. Daarachter zien we een muur van grijze bakstenen. Maria en Johannes staan in witte gewaden aan de voet van het kruis. Door die kleren zijn ze gemakkelijk te verwarren met albasten beelden, waarvan enkel de gezichten en de handen gepolychromeerd zouden zijn. Zoals alle schilders van zijn tijd polychromeerde Rogier regelmatig beelden in opdracht. Opnieuw zien we hem vernuftig balanceren op de grens tussen schilder- en beeldhouwkunst, die hem dierbaar was en rijke vondsten opleverde. Bovendien werd volgens een oude notitie dit schilderij in Scheut afgesloten met een rood gordijn, dat dus visueel aansloot bij het rode geschilderde doek achter het kruis. Dat kan geen toeval zijn: in dit, misschien zijn meest persoonlijke werk, speelde Rogier nogmaals op een geniale manier met de ruimte in en rond zijn schilderij.

Bewaarplaats: Madrid, El Escorial, Real Monasterio de San Lorenzo.

Afbeelding met commentaar uit: Leen HUET, ‘Rogier van der Weyden 1400-1464. De passie van de Meester’, in: Openbaar Kunstbezit Vlaanderen. Kunst- en erfgoedtijdschrift, 47 (2009), nr. 4, 14-15.

Weblink
The restoration of Rogier van der Weyden’s Crucifixion (Museo del Prado)