Cartularium s. XV [Geertruidenbrg]

Algemene beschrijving volgens
• J. Vannérus, ‘Le dépôt des Archives de l’État d’Anvers, Accroissements de l’année 1904’, in: Revue des bibliothèques et archives de Belgique, 3 (1906), 489-490 (zie bijlage).
• Archief van het Klooster Het Hollandse Huis bij Geertruidenberg, 1266 - 1593 > Inleiding > Archief: De periode ca. 1425-1450 (met verdere literatuurverwijzngen):
Als belangrijkste getuige van het archiefbeheer in deze tijd staat ons het vijftiende-eeuwse cartularium ter beschikking. In eerste aanleg dateert het uit de periode 1420-1430. Daarna is het door verschillende schrijvers bijgewerkt tot 1454. Als oorzaak van het tot stand komen wordt wel de schade genoemd die door de Sint Elizabetsvloed van 1421 aan het archief werd toegebracht. Van het bestaan van een ouder cartularium zijn geen duidelijke sporen ontdekt, wel van de invloed van de overstroming op het archief.
Dit perkamenten cartularium bestaat uit twee hoofdafdelingen. Voor ieder is een aparte inhoudsopgave vóórin aangelegd. De hoofdstukken zijn echter doorlopend genummerd.
De eerste afdeling (hoofdstuk I)
Deze bestaat uit stukken die handelen over de stichting van het klooster, onmiddellijk gevolgd door allerlei privileges en rechten van wereldlijke heren. Binnen dit hoofdstuk is ieder afgeschreven stuk met een Romeins cijfer genummerd. Dit cijfer is ook te vinden op de achterzijde van de originele stukken. Omdat de onderlinge volgorde nagenoeg chronologisch is, moesten stukken van na de vervaardiging van dit cartularium later tussengevoegd worden.
De tweede afdeling (hoofdstuk II-XLI)
Deze wordt gevormd door eigendomsbewijzen, soms met retroacta. Iedere stad of ambacht is met een Romeins cijfer aangeduid, in enkele gevallen vormen meer ambachten een hoofdstuk. Dit gedeelte is dus geografisch gerangschikt. Eerst is Raamsdonk met omgeving behandeld, waarna het gebied ten noorden ervan volgt. Vervolgens zijn stukken afgeschreven die het gebied beslaan dat tegen Gelre aan ligt, en Gelre zelf. Tenslotte zijn de schrijvers van dit cartularium de grote Hollandse steden en hun omgeving afgegaan in de volgorde Rotterdam - Delft - 's-Gravenhage - Leiden. De originele charters hebben als dorsale aantekening een letter (minuskel). In ieder hoofdstuk van het cartularium zijn de charters alfabetisch naar hun dorsale letter afgeschreven. Onder "Geertruidenberg" werd dus als eerste het charter met de letter a in dorso afgeschreven, gevolgd door charter nummer b, enzovoorts. Overtrof het aantal charters van een plaats het aantal letters in het alfabet, dan liep de nummering door met aa, ab, ac, enzovoorts. Bij het vaststellen van de onderlinge volgorde van de charters van een plaats is soms het chronologisch criterium gevolgd.
Vóóraan in het cartularium is, zoals gezegd, voor beide afdelingen een aparte inhoudsopgave gemaakt. Voor de eerste afdeling is een korte inhoud van de afgeschreven charters gegeven, voor de tweede is de geografische indeling vermeld, waarbij tevens aangegeven staat hoe de archivalia in het archief geborgen waren. De charters uit het eerste deel werden bewaard in drie dozen, waarin respectievelijk de nummers I-IX (doos a), X-XXIIIprimo (doos b) en XXIII-XXV1/2 (doos c) een plaats hadden. Uit de inhoudsopgave van de tweede afdeling kan ook een dergelijke verdeling gereconstrueerd worden. Deze charters werden oorspronkelijk in 14 dozen opgeborgen, later is dit aantal tot 17 uitgebreid. De bij elkaar horende charters werden meestal samengebonden bewaard, aankomsttitel en retroacta kregen dan ook vaak dezelfde letter.
Als eerste foliëring werd het nummer van het desbetreffende hoofdstuk gebruikt. Later werd ieder folium apart genummerd met Arabische cijfers. Dit is nog voor het inbinden geschied en aangezien deze nummering in de eerste katernen verstoord is, zijn nog ter elfder ure enige gedeelten verplaatst.De hoofdstukken over 's-Hertogenbosch en Hardinxveld zijn al voor het aanbrengen van deze nieuwe foliëring verwijderd, gezien de ononderbroken nummering. Het cartularium uit 1518 wijst op hun afwezigheid. Ook tussen f. 131 en 132 zijn twee folio's uitgesneden, wat ook voor de nummering met Arabische cijfers gebeurd moet zijn.

Bijzondere beschrijving volgens
Archief van het Klooster Het Hollandse Huis bij Geertruidenberg, 1266 - 1593 > Inventaris > nr. 1: eigendomsbewijzen en akten over stichting en rechten klooster van 1315 af, kopieën, circa 1429 - 1454.