Breviloquium animi cuiuslibet religiosi reformativum sive restitutivum

Blijkens een nota in een (wellicht) verloren gegaan handschrift met dit werk, afkomstig uit de kartuis van Gaming, liet Johannes Kremer dit werk in 1437 kopiëren op vraag van de prior van Gaming. Bernhard Pez O.S.B., die dit handschrift raadpleegde voor zijn uitgave van het Breviloquium, leidde daaruit nogal voortvarend af dat het werk door Kremer zelf zou geschreven zijn. Op iets overtuigender wijze schreef Heinrich Rüthing recent het werk toch toe aan Kremer. Hij vond in de tekst een citaat waarvan de auteur aangeeft dat het uit eigen werk komt, nl. uit een Colloquium religiosorum. Rüthing stelde deze titel gelijk met Colloquia qualia sint habenda de cartusiensium rigore, een werk dat de oudere bibliografen vermelden voor Kremer, maar dat helaas (nog) niet is teruggevonden. Dezelfde bibliografen vermelden echter geen titel Breviloquium animi cuiuslibet religiosi reformativum sive restitutivum voor Kremer. Er kan dus enkel met enige zekerheid gesteld worden dat het werk geschreven werd door een kartuizer, aangezien de meeste handschriften dat zo aangeven, en dat de prior van Gaming in 1437 een handschrift met dit werk bestelde bij Johannes Kremer in Buxheim.
Het werk zelf bestaat uit drie prologen (een prelocutio, een prefatio en een prologus) en twee hoofddelen. Het eerste deel, onderverdeeld in 42 regulae, is volledig gecompileerd uit het Breviloquium (regulae 1-41) en het Soliloquium (regula 42) van de Windesheimer reguliere kanunnik Gerlacus Petri (†1411). Deze bron wordt echter niet meegedeeld door de kartuizerauteur. Het tweede deel (Quomodo fugiendi sive declinandi sint mali, ne corrumpant bonos) over monastieke ondeugden, allegorisch voorgesteld door 20 roofvogels, lijkt iets origineler te zijn dan het eerste deel, en is vrijwel zeker van kartuizerorigine vanwege de citaten van auteurs zoals Michael van Praag, Guigo, Adam van Dryburgh, Dionysius de Kartuizer en de auteur zelf. Dankzij dit werk vonden Gerlacus Petri's teksten, zij het in anonieme vorm, reeds vóór het midden van de 15e eeuw een verspreiding in Beieren en Oostenrijk, meer bepaald in religieuze communauteiten onder invloed van de Melk/Tegernsee en Raudnitz/Indersdorf hervormingen, terwijl ze pas aan het einde van de 15e en het begin van de 16e eeuw binnen eigen Windesheimse kring enige omloop kenden. — © Tom Gaens.

Literatuur
[Gaens 2013a], 83-84 (n. 163-166)

Incipit
Prelocutio. Beatus Augustinus cum de aliquibus perversis suis reprehenderetur fratribus ... Prefatio. Dominus regnavit decorem indutus est ... Prologus. Iucunditas cordis hec est vita hominis ... Prima pars ... Prima regula est in timultibus ... Secunda pars ... Capitulum I. Quod nemo nimium contristari aut querulari debeat quia habitat inter malos. Non emuletur cor tuum peccatores ...

Editie
Bernardus Pezius, Bibliotheca ascetica antiquo-nova, dl. 7, Ratisbonae [Regensburg]: Joannes Conradus Peezius 1725, 113-350.

Handschriften volgens huidige bewaarplaatsen

Melk, Stiftsbibliothek O.S.B.

Michaelbeuern, Stiftsbibliothek O.S.B.

München, Bayerische Staatsbibliothek

München, Bayerische Staatsbibliothek

Paris, Bibliothèque nationale de France

Salzburg, Stiftsbibliothek Sankt Peter O.S.B.

Salzburg, Stiftsbibliothek Sankt Peter O.S.B.

Sankt Florian, Augustiner-Chorherren Stift

Wien, Österreichische Nationalbibliothek